VMCE-standpunt verbandmiddelen bij constitutioneel eczeem

Al decennialang worden verbandmiddelen gebruikt als onderdeel van de behandeling van matig en ernstig constitutioneel eczeem. Deze verbandmiddelen dienen ter fixatie van zalven, afdekking van de wonden, het tegengaan van krabben en voorkomen van irritatie door (naden in) textiel. En niet alleen bij constitutioneel eczeem worden verbandmiddelen gebruikt, ook bij wonden en bij andere huidaandoeningen.

Buisverbanden

Tot de jaren negentig van de vorige eeuw werden deze verbandmiddelen voor eczeem geleverd in de vorm van zogenoemde buisverbanden. Die waren beschikbaar in verschillende diameters: zowel voor de verschillende leeftijden als voor diverse maten armen en benen. Het was altijd een hele klus om deze buisverbanden zodanig op het vette, ingezalfde lijf aan te brengen dat ze én pasten én ook bleven zitten. Om er een bovenlichaam mee te kunnen bedekken was heel wat oefening nodig. Heel vaak, echter, bleek na het wakker worden dat ze toch waren afgegaan of afgezakt. Een heel omslachtig gedoe en niet altijd effectief.

Moderne verbandmiddelen

In de jaren negentig van de vorige eeuw is er bedacht dat het handig zou zijn om deze verbandmaterialen vorm te geven als een kledingstuk: een broek, een hemd of een heel pak voor baby’s en jonge kinderen. Zo bleef de zalf beter zitten, de naden zaten aan de buitenkant, het materiaal irriteerde niet en het krabben werd zoveel mogelijk tegengegaan.

Zo is het eerste ‘krabpak’ geboren. Geen pyjama, maar bedoeld als hulpmiddel bij het genezingsproces. Een bijkomend voordeel van de krabpakken voor jonge kinderen was dat de ‘handschoenen’ vast zaten aan het pak, waardoor die niet af konden gaan en er dus minder gekrabd kon worden. Hooguit wrijven. Dit heeft kinderen met ernstiger vormen van eczeem heel erg veel goed gedaan. En het was een enorme vooruitgang in vergelijking met sokjes of washandjes met plakband of pleisters om de polsjes vastmaken. Ook de verhalen van de armen vastbinden aan het bed of kokers om de ellenbogen, álles om krabben tegen te gaan, stammen uit de tijd vóór het krabpak.

Nieuwe stoffen

Het eerste krabpak was van katoen, omdat dit over het algemeen goed verdragen werd. Daarna kwamen de moderne verbandmiddelen van viscose en speciaal geprepareerde zijde, zowel voor kinderen als voor volwassenen. En weer daarna kwamen er verbandmiddelen met andere stoffen die goed verdragen werden door de speciale, gladde vezel. Vervolgens werden verbandmiddelen ontwikkeld met antibacteriële werking om de negatieve effecten van de bacterie S. aureus, die het eczeem kan verergeren of kan infecteren, tegen te gaan.

Wanneer verbandmiddelen bij eczeem?

Kinderen

Veel kinderen krijgen constitutioneel eczeem, namelijk ongeveer 1 op de 6. Eczeem staat op plaats twee van de meest voorkomende chronische ziekten bij kinderen onder de 12, na astma. Verreweg de meeste kinderen met eczeem hebben een milde vorm, namelijk 85%. Voor deze groep zijn moderne verbandmiddelen niet nodig. Ongeveer 10% van de kinderen met eczeem heeft matig eczeem en 5% ernstig. De richtlijn van dermatologen stelt dat bij matig en ernstig eczeem verbandmiddelen een optie kunnen zijn. Met name om het krabben te beperken en/of minder hormoonzalf te hoeven gebruiken. Dat moet per persoon ingeschat worden. Het is logisch aan te nemen dat wanneer (te) veel hormoonzalven of (te) sterke hormoonzalven nodig zijn, verbandmiddelen een optie kunnen zijn. De richtlijn van dermatologen zegt namelijk dat verbandmiddelen door hun fixerende werking ‘hormoonzalf-sparend’ kunnen zijn.

Verbandmiddelen kunnen ook een optie zijn als er ’s nachts veel gekrabd wordt. Dat is niet alleen slecht voor het eczeem maar ook voor (de kwaliteit van) de slaap. In een onderzoek van de VMCE naar verbandmiddelen noemden veel ouders dat als een groot voordeel van moderne verbandmiddelen bij hun kinderen: eindelijk slapen ze door.

Bij zeer ernstig eczeem kan de natte-verband-methode worden gebruikt. In dat geval is verband – zoals het woord al zegt – onmisbaar. De methode houdt in dat twee lagen verband worden aangebracht: een natte laag direct op de ingezalfde huid en daaroverheen een droog verband. Het natte verband moet om de paar uur weer nat gemaakt worden. Het is een intensieve therapie die alleen met deskundige begeleiding kan worden uitgevoerd.

Volwassenen

Ongeveer 2% van de volwassenen heeft constitutioneel eczeem. Meestal hebben ze dat al vanaf de kinderleeftijd, soms ook spontaan op latere leeftijd. Wanneer verbandmiddelen daarbij een optie zijn, dat is moeilijk te zeggen. De ernst kan enorm wisselen: soms zijn de klachten minder en plotseling kan het (weer) uit de hand lopen. Als vuistregel kan gesteld worden dat verbandmiddelen een optie zijn als de therapie met sterke hormoonzalven niet (meer) voldoende aanslaat. Dat wil zeggen dat de klachten niet goed genoeg verdwijnen of dat er langdurig teveel en/of te sterke hormoonzalven moeten worden gesmeerd. Verbandmiddelen kunnen dan een goede optie zijn om de hormoonzalven beter te laten werken, minder te krabben en beter te slapen.

Net zoals bij kinderen kan ook bij volwassenen de kwaliteit van de slaap een indicatie zijn voor het gebruik van verbandmiddelen. Bij nachtelijke jeuk en ongecontroleerd nachtelijk krabben wordt het eczeem snel slechter, evenals de kwaliteit van de slaap. Bovendien krijgt het eczeem zo geen tijd om te herstellen, omdat de wonden elke nacht weer worden opengekrabd. Een vicieuze cirkel die met moderne verbandmiddelen doorbroken kan worden.

Evaluatie

Zowel bij kinderen als volwassen is het belangrijk om na drie maanden te evalueren of de verbandmiddelen bijdragen aan de behandeling. Van tevoren is dat niet goed in te schatten. Als de verbandmiddelen geen effect hebben, dan is het niet zinvol ermee door te gaan, en moet er gekeken worden welke andere behandelopties mogelijk zijn.

VMCE, augustus 2016